Yaşın Klinik Etkileri: Canlı Vücudunda Yıllar İçinde Meydana Gelen Değişimler
Spesifik bir hastalıktan bağımsız olarak, tüm canlıların vücutları yaşın ilerlemesiyle birlikte farklı derecelerde klinik değişiklikler yaşar. Bu değişiklikler, organ sistemlerinin fonksiyonlarında kademeli bir azalmaya ve bazı hastalıklara karşı artan bir hassasiyete yol açabilir. Bu makalede, yaşlanmanın farklı sistemler üzerindeki klinik etkilerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Üriner Sistem Üzerindeki Etkiler
Yaşlanma sürecinde böbrekler, filtrasyon (süzme) kapasitelerinin bir kısmını kaybederek boyut olarak küçülme eğilimindedir. Bu değişikliklere progresif tübüler atrofi eşlik eder. Yaşlı hayvanlar genellikle idrar kontrolünü kaybedebilir ve inkontinans gelişebilir. Bu nedenle, yaşlı hayvanların böbrek sağlığını korumak için aralıklı check-up kontrolleri ve böbrek yapısının ultrasonografik olarak belirli periyotlarla takip edilmesi önemlidir.
Kardiyovasküler Sistem Üzerindeki Etkiler
Yaşlı hastalarda kardiyak fonksiyon, stres durumlarına etkili bir şekilde yanıt vermek veya genel anesteziyi tolere etmek için yeterli olmayabilir. Kalp fonksiyonunda ve oksijen dağılımında bir düşüş yaşanır. Valvüler fibrozis yaygındır ve mitral kapak hastalığı ile diğer kalp kapak hastalıkları gibi sorunlara yol açma eğilimindedir. Yaşla birlikte kalp hastalıklarının görülme sıklığı artmaktadır.
Karaciğer Üzerindeki Etkiler
Karaciğer parankimi yaşlanmayla birlikte fibrozdan giderek daha fazla etkilenir. Ayrıca, kademeli bir hepatosit kaybı ve biliyer sekresyonda azalma (azalmış bağırsak enzim aktivitesi ve azaltılmış yağ emilimi ile birlikte) meydana gelir. Genel olarak, karaciğer fonksiyonu yaşla birlikte azalır. Yaşlı hastalarda beslenme şekli dikkatle takip edilmeli ve ani mama değişikliklerinden kaçınılmalıdır.
Metabolizma Üzerindeki Etkiler
Yaşlanma ile birlikte metabolizma yavaşlar ve temel enerji gereksinimleri yaklaşık %30 oranında düşer. Bu durum, fiziksel aktivitedeki azalmaya ek olarak, kolayca daha fazla vücut yağı birikimine (obezite) yol açabilir. Bu nedenle, yaşla birlikte gıda miktarı düzenlenmeli ve obezitenin önüne geçilmelidir.
Obezite, kardiyovasküler hastalık, diyabet, eklem bozuklukları, solunum yolu hastalığı ve kanser gibi birçok hastalıkla ilişkilidir. Ayrıca termoregülatör ve periferik vazomotor yanıtlarda azalma ile de bağlantılıdır. Obezite birçok sistemi etkilediği için kilo takibi düzenli olarak yapılmalıdır.
İlaç Metabolizması Üzerindeki Etkiler
Yaşlanmayla birlikte ilaç metabolizmasında da değişiklikler meydana gelir. Metabolizmadaki ilerleyici ve genelleştirilmiş azalma, özellikle karaciğer veya böbrekler yoluyla elimine edilen ilaçların emilimini, dağılımını ve metabolizmasını etkiler. Kolesterol, fosfolipid ve trigliserit seviyeleri genellikle artarken, glikojen ve albümin seviyeleri azalır. Yaşlı hayvanlarda yoğun ilaç kullanımından kaçınılmalı, özellikle ilaçların eliminasyonu zorlaşacağı ve metabolizması etkileneceği unutulmamalıdır.
Bağışıklık Sistemi Üzerindeki Etkiler
Yaşlanma, hem doğuştan gelen hem de edinilmiş bağışıklık tepkilerinde, aşırı duyarlılık (savunma) reaksiyonlarında ve sitotoksik lenfosit yanıtlarında azalma ile ilişkilidir. Sonuç olarak, yaşlı hayvanlar hastalıklara, özellikle viral enfeksiyonlara karşı daha savunmasızdır. Bu nedenle aşılama, yaşlı hayvanların sağlığını korumada önemli bir önleyici araçtır. Kliniğimizde, aşılama programlarında yıllık antikor ölçümlerini önermekteyiz; antikor seviyelerinin yüksek olması durumunda aşılama yapılmasına gerek olmayabilir.
Solunum Sistemi Üzerindeki Etkiler
Yaşlanmayla birlikte solunum salgıları daha kalın ve daha viskoz hale gelir. Hava yolu epitel hücrelerindeki siliyer motilitede azalma, küçük bronşların ve bronşiyollerin tıkanmasına yol açabilir. Akciğerler elastikiyetini ve fonksiyonel kapasitesini kaybeder, bu da enfeksiyonlara, solunum yolu hastalıklarına ve bronşit gibi kronik bozukluklara duyarlılığı artırır. Yaşla birlikte solunum yolu hastalıklarının görülme oranı artmaktadır. Yaşlı evcil hayvanlarınızı sigara dumanı, parfüm, deodorant gibi tahriş edici maddelerden uzak tutmak özellikle önemlidir.
Sinir Sistemi Üzerindeki Etkiler
Sinir sistemi de yaşlanmadan etkilenir. Nöron sayısındaki azalma, işitme kaybına, görme keskinliğinde azalmaya, nöromüsküler etkinliğin yavaşlamasına ve proprioseptif (vücut pozisyonu algısı) ve eksteroseptif (dış uyaranlara tepki) ipuçlarına yanıtta azalmaya yol açar. Yaşlı hayvanlar ayrıca daha fazla uyuma, uyaranlara daha az yanıt verme ve yaşam boyu alışkanlıklarını değiştirme eğilimindedir.
İskelet Sistemi Üzerindeki Etkiler
İskelet sistemi yaşlanmayla birlikte artroz (eklem kireçlenmesi), osteoporoz (kemik erimesi) ve ilerleyici disk dehidrasyonu ile ilişkili geri dönüşü olmayan değişikliklerden etkilenir. Bu durum, hareketlilikte azalmaya ve ağrıya neden olabilir.
Pet İV Veteriner Kliniği olarak, birçok geriatrik hastanın aylık, 6 aylık ve yıllık check-up işlemlerini düzenli olarak yapmaktayız. Yaşlı hastaların özel yönetimi ve takibi konusunda bizimle iletişime geçebilirsiniz.